Σύμφωνα με τις εξαγγελίες του κ. Πρωθυπουργού στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης, μεταξύ των άλλων, ανακοινώθηκε ότι «Οι γονικές παροχές και δωρεές μεταξύ συγγενών πρώτου βαθμού και έως του ποσού των 800.000 ευρώ που θα γίνονται από την 1η Οκτωβρίου 2021 και μετά, δεν θα επιβαρύνονται πλέον με φόρο γονικών παροχών-δωρεών».
Υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο
Σύμφωνα με τον Ν. 2961/22.11.2001 σχετικά με την «Κύρωση του Κώδικα Διατάξεων Φορολογίας Κληρονομιών, Δωρεών, Γονικών Παροχών Προικών και Κερδών από Τυχερά Παίγνια.», ορίζεται ότι:
«Άρθρο 34. Κτήση αιτία δωρεάς και γονικής παροχής
Α. Κτήση αιτία δωρεάς
1. Κτήση περιουσίας αιτία δωρεάς, για την επιβολή του φόρου είναι:
α) αυτή που προέρχεται από δωρεά η οποία συνιστάται κατά τις διατάξεις του Αστικού Κώδικα,
β) αυτή που προέρχεται από κάθε παροχή, παραχώρηση ή μεταβίβαση οποιουδήποτε περιουσιακού στοιχείου χωρίς αντάλλαγμα, έστω και αν δεν καταρτίσθηκε έγγραφο.
Άρθρο 35. Περιουσία που υποβάλλεται σε φόρο
1. Σε φόρο υποβάλλεται:
α) η κείμενη στην Ελλάδα οποιασδήποτε φύσεως περιουσία, που δωρίζεται,
Άρθρο 38. Υποκείμενο φόρου
1. Υπόχρεος στο φόρο είναι ο δωρεοδόχος ή το τέκνο.
Άρθρο 44. Υπολογισμός του φόρου
2. Η αιτία δωρεάς ή γονικής παροχής κτήση χρηματικών ποσών υπόκειται σε φόρο, ο οποίος υπολογίζεται αυτοτελώς με συντελεστή δέκα τοις εκατό (10%), προκειμένου για δικαιούχους που υπάγονται στην Α΄ κατηγορία…
Σύμφωνα με το άρθρο 29 του Ν. 2961/22.11.2001περί «Κύρωση του Κώδικα Διατάξεων Φορολογίας Κληρονομιών, Δωρεών, Γονικών Παροχών Προικών και Κερδών από Τυχερά Παίγνια», σχετικά με την κατάταξη φορολογουμένων – φορολογικές κλίμακες, τα τέκνα κατατάσσονται στην α΄ κλίμακα, συνεπώς υπάγονται στην πιο κάτω κλίμακα φορολογίας:
| Κλιμάκια (σε ευρώ) | Συντελεστής κλιμακίου (%) | Φόρος κλιμακίου (σε ευρώ) | Φορολογητέα περιουσία (σε ευρώ) | Φόρος που αναλογεί (σε ευρώ) |
| 150.000 | – | – | 150.000 | – |
| 150.000 | 1 | 1.500 | 300.000 | 1.500 |
| 300.000 | 5 | 15.000 | 600.000 | 16.500 |
| Υπερβάλλον | 10 |
Περαιτέρω:
Σύμφωνα με την Ε.2133/11.8.2020 εγκύκλιο της ΑΑΔΕ με θέμα «Κοινοποίηση των διατάξεων των άρθρων 6, 7 , 14 παράγραφος 2, και του άρθρου 96 του Ν. 4714/2020 (ΦΕΚ Α΄148) για θέματα φορολογίας κεφαλαίου», ορίζεται ότι:
«Σας κοινοποιούμε τις διατάξεις των άρθρων 6 , 7 , 96 και της παραγράφου 2 του άρθρου 14 του Ν. 4714/31-07-2020 (Α΄148) «Φορολογικές παρεμβάσεις για την ενίσχυση της αναπτυξιακής διαδικασίας της ελληνικής οικονομίας, ενσωμάτωση στην ελληνική νομοθεσία των Οδηγιών (ΕΕ) 2017/1852, (ΕΕ) 2018/822, (ΕΕ) 2020/876, (ΕΕ) 2016/1164, (ΕΕ) 2018/1910 και (ΕΕ) 2019/475, συνεισφορά Δημοσίου για την αποπληρωμή δανείων πληγέντων δανειοληπτών λόγω των δυσμενών συνεπειών της νόσου COVID-19 και άλλες διατάξεις», με τις οποίες τροποποιούνται τα άρθρα 43 και 44 του Κώδικα Διατάξεων Φορολογίας κληρονομιών, δωρεών, γονικών παροχών και κερδών από τυχερά παίγνια, που κυρώθηκε με το πρώτο άρθρο του Ν.2961/2001(Α΄266), και αφορούν τη φορολογία δωρεών και γονικών παροχών καθώς και η παράγραφος 7 του άρθρου 3 του Ν.4223/2013 (Α΄287), που αφορά τον ΕΝ.Φ.Ι.Α. και παρακαλούμε για την ορθή και ομοιόμορφη εφαρμογή τους.
Ειδικότερα:…
2. Με τις διατάξεις του άρθρου 7, με το οποίο προστίθεται εδάφιο στο τέλος της παραγράφου 2 του άρθρου 44 του Κώδικα, οι χρηματικές δωρεές και γονικές παροχές που συνιστώνται από τους γονείς προς τα τέκνα τους για την αγορά πρώτης κατοικίας, εφόσον συντρέχουν στο πρόσωπο των δωρεοδόχων τέκνων οι προϋποθέσεις απαλλαγής πρώτης κατοικίας του άρθρου 1 του Ν. 1078/1980, δεν φορολογούνται πλέον αυτοτελώς (με συντελεστή 10%), αλλά για τον υπολογισμό του φόρου αυτών εφαρμόζονται οι διατάξεις του άρθρου 29 του Κώδικα, οπότε υπάγονται στην κλίμακα της Α΄ κατηγορίας του άρθρου 29 και είναι αφορολόγητες μέχρι του οριζόμενου ποσού της εν λόγω φορολογικής κλίμακας (150.000 ευρώ). Προαπαιτούμενο για την ευνοϊκή μεταχείριση των εν λόγω δωρεών/γονικών παροχών είναι να προκύπτει ότι η δωρεά/γονική παροχή γίνεται για την απόκτηση του συγκεκριμένου ακινήτου για το οποίο έτυχε το τέκνο της απαλλαγής πρώτης κατοικίας.
3. Με τις διατάξεις της παραγράφου 2 του άρθρου 14 ορίζεται ως έναρξη ισχύος του εδαφίου που προστίθεται στο τέλος της παραγράφου 2 του άρθρου 44 του Κώδικα, η δημοσίευση του παρόντος νόμου στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Συγκεκριμένα, στην κλίμακα της Α΄ Κατηγορίας του Κώδικα Διατάξεων Φορολογίας κληρονομιών, δωρεών, υπάγονται οι δωρεές και γονικές παροχές χρηματικών ποσών των γονέων προς τα τέκνα τους, για την αγορά πρώτης κατοικίας, που πραγματοποιούνται από τη δημοσίευση του κοινοποιούμενου νόμου στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (δηλαδή από 31/07/2020)…».
Περαιτέρω, σύμφωνα με το άρθρο 7 του Ν. 4714/31.7.2020 με θέμα «Φορολογικές παρεμβάσεις για την ενίσχυση της αναπτυξιακής διαδικασίας της ελληνικής οικονομίας, ενσωμάτωση στην ελληνική νομοθεσία των Οδηγιών (ΕΕ) 2017/1852, (ΕΕ) 2018/822, (ΕΕ) 2020/876, (ΕΕ)2016/1164, (ΕΕ) 2018/1910 και (ΕΕ) 2019/475, συνεισφορά Δημοσίου για την αποπληρωμή δανείων πληγέντων δανειοληπτών λόγω των δυσμενών συνεπειών της νόσου COVID-19 και άλλες διατάξεις», σχετικά με την «Τροποποίηση του άρθρου 44 του ν. 2961/2001 -Υπολογισμός του φόρου χρηματικών δωρεών και γονικών παροχών», ορίζεται ότι:
«Στο τέλος της παρ. 2 του άρθρου 44 του Κώδικα διατάξεων φορολογίας κληρονομιών, δωρεών, γονικών παροχών, προικών και κερδών από τυχερά παίγνια , ο οποίος κυρώθηκε με το πρώτο άρθρο του Ν. 2961/2001 (Α΄ 266), προστίθεται εδάφιο και η παρ. 2 διαμορφώνεται ως εξής:
«2. Η αιτία δωρεάς ή γονικής παροχής κτήση χρηματικών ποσών υπόκειται σε φόρο, ο οποίος υπολογίζεται αυτοτελώς με συντελεστή δέκα τοις εκατό (10%), προκειμένου για δικαιούχους που υπάγονται στην Α΄ κατηγορία, με συντελεστή είκοσι τοις εκατό (20%), προκειμένου για δικαιούχους που υπάγονται στη Β΄ κατηγορία και με συντελεστή σαράντα τοις εκατό (40%), προκειμένου για δικαιούχους που υπάγονται στη Γ΄ κατηγορία. Δωρεά ή γονική παροχή χρηματικών ποσών από γονείς προς τα τέκνα τους υπόκειται σε φόρο κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 29, εφόσον η δωρεά ή γονική παροχή πραγματοποιείται για την αγορά από αυτά πρώτης κατοικίας και τυγχάνει της απαλλαγής του άρθρου 1 του Ν. 1078/1980 (Α΄ 238).».
Τέλος, σύμφωνα με την Ε.2128/9.11.2020 εγκύκλιο της ΑΑΔΕ με θέμα «Φορολόγηση δωρεάς/γονικής παροχής χρηματικών ποσών για την αγορά πρώτης κατοικίας», ορίζεται ότι:
«4. Η υπαγωγή στη φορολόγηση με βάση τη φορολογική κλίμακα αφορά τα χρηματικά ποσά που παρέχονται μετά την έναρξη ισχύος της ρύθμισης, ανεξάρτητα αν η αγορά και η απαλλαγή της πρώτης κατοικίας έλαβε χώρα σε προγενέστερο της ισχύος του νόμου χρόνο, υπό την προϋπόθεση ότι καλύπτει τίμημα που καταβάλλεται (εφάπαξ ή τμηματικά) σε χρόνο μεταγενέστερο της 31.7.2020. Το αυτό ισχύει και στην περίπτωση που τα χρηματικά ποσά αποδεδειγμένα παρέχονται για την εξόφληση δόσεων δανείου που χορηγήθηκε για τη συγκεκριμένη αγορά πρώτης κατοικίας που έτυχε της απαλλαγής…
6. Για την υπαγωγή της δωρεάς/γονικής παροχής στη φορολόγηση με βάση την κλίμακα, θα πρέπει να προκύπτει ρητά ότι αυτή συνεστήθη για την αγορά συγκεκριμένου ακινήτου για το οποίο ο δωρεοδόχος/τέκνο έτυχε της απαλλαγής. Επειδή η δήλωση φόρου δωρεάς ή γονικής παροχής υποβάλλεται μέσα σε 6μηνη προθεσμία από τη σύσταση αυτής, θα πρέπει κατά κανόνα να αναγράφονται στην οικεία δήλωση τα στοιχεία της δήλωσης φ.μ.α. (καθώς και του μεταβιβαστικού συμβολαίου, εάν τούτο έχει ήδη συνταχθεί), ώστε να είναι εφικτή η επαλήθευση της ισχύος της νομοθετικής ρύθμισης. Δεδομένου δε ότι η απαλλαγή από τον φ.μ.α. είναι προϋπόθεση για την υπαγωγή των εν λόγω χρηματικών δωρεών στη φορολόγηση με βάση την κλίμακα, η μη αναγραφή των στοιχείων (τουλάχιστον της δήλωσης φ.μ.α.) συνεπάγεται πρόσκληση του φορολογουμένου από τη Δ.Ο.Υ. εντός 3 εργάσιμων ημερών από την παραλαβή της δήλωσης, κατά τα οριζόμενα στην απόφαση Α.1137/2020, προκειμένου να τα συμπληρώσει. Η μη συμπλήρωση των στοιχείων της δήλωσης (εάν ο φορολογούμενος επικαλείται ότι αυτή δεν έχει υποβληθεί ακόμη) δεν συνεπάγεται υπαγωγή της χρηματικής δωρεάς σε αυτοτελή φορολόγηση στο στάδιο αυτό, εφόσον αναγράφονται τουλάχιστον τα στοιχεία του αγοραζόμενου ακινήτου και ότι συντρέχουν οι προϋποθέσεις απαλλαγής της πρώτης κατοικίας. Η επαλήθευση της συνδρομής όλων των προϋποθέσεων γίνεται εντός των επόμενων 60 ημερών αλλά και στο στάδιο του ελέγχου.
Προκειμένου δε να είναι βέβαιη η συνδρομή της απαλλαγής από τον φ.μ.α ως προϋπόθεση για την φορολόγηση βάσει κλίμακας, οι δηλώσεις χρηματικών δωρεών/γονικών παροχών, για τις οποίες ο φόρος υπολογίστηκε με βάση τη φορολογική κλίμακα της Α΄ κατηγορίας πριν τη σύνταξη του μεταβιβαστικού συμβολαίου και πριν την υποβολή της οικείας δήλωσης φ.μ.α., ελέγχονται υποχρεωτικά.».
Με βάσει τις εξαγγελίες του κ. Πρωθυπουργού, χωρίς φυσικά να έχουν νομοθετηθεί οι εξαγγελίες και χωρίς να έχουν δοθεί περαιτέρω διευκρινήσεις από τη Διοίκηση, έχουμε να παρατηρήσουμε τα ακόλουθα:
1. Το αφορολόγητο ως ποσό είναι πράγματι ιδιαίτερα υψηλό, συνεπώς, ανέξοδα μπορούν να μεταβιβαστούν περιουσιακά στοιχεία μεταξύ γενεών, στο πλαίσιο της οικογενειακής περιουσίας και της διαδοχής των οικογενειακών επιχειρήσεων.
2. Πρέπει να διευκρινιστεί αν η αναφορά από τον κ. Πρωθυπουργό αφορούσε πρώτο βαθμό συγγένειας ή τους μετέχοντες στη φορολογική κλίμακα Α΄ κατηγορίας του Ν. 2961/22.11.2001.
Ειδικά, στην Α΄ κατηγορία υπάγονται: α) ο σύζυγος του κληρονομουμένου, β) το πρόσωπο το οποίο είχε συνάψει σύμφωνο συμβίωσης με τον κληρονομούμενο κατά τις διατάξεις του Ν. 3719/2008 και το οποίο λύθηκε με το θάνατο αυτού, εφόσον η συμβίωση είχε διάρκεια τουλάχιστον δύο ετών, γ) οι κατιόντες πρώτου βαθμού (τέκνα από νόμιμο γάμο, τέκνα χωρίς γάμο έναντι της μητέρας, αναγνωρισθέντα εκούσια ή δικαστικά έναντι του πατέρα, νομιμοποιηθέντα με επιγενόμενο γάμο ή δικαστικά έναντι και των δύο γονέων), δ) οι κατιόντες εξ αίματος δεύτερου βαθμού και ε) οι ανιόντες εξ αίματος πρώτου βαθμού.
Στη συγκεκριμένη δηλαδή περίπτωση, αν πρόθεση των παππούδων είναι να μεταβιβάσουν ακίνητο με δωρεά στον / στην εγγονή, αν υφίστανται οι προϋποθέσεις της κλίμακα του άρθρου 29 του νόμου, δεν υφίσταται φορολογική επιβάρυνση για ποσό περιουσίας έως 800.000 ευρώ. Σε διαφορετική περίπτωση και για να αποφευχθεί η φορολογία, θα πρέπει να γίνουν δύο γονικές παροχές, μία των παππούδων προς τον γιό τους / κόρη τους, πατέρα / μητέρα του τελικώς ωφελούμενου και μία από τον πατέρα / μητέρα, προς τον γιό / κόρη. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, δεν υφίσταται μεν φορολογική επιβάρυνση, υφίστανται όμως διπλά έξοδα όσον αφορά τις διαδοχικές γονικές παροχές (Συμβολαιογραφικά, μεταγραφής κλπ.) και φυσικά, ατέρμονη γραφειοκρατία.
3. Πρέπει να δοθούν διευκρινήσεις επί ατύπων δωρεών χρημάτων όπου οι φορολογικοί συντελεστές είναι ιδιαίτερα υψηλοί, συνεπώς και το φορολογικό όφελος σημαντικότατο. (Για παράδειγμα, αν υφίσταται άτυπη δωρεά χρημάτων, όχι για αγορά πρώτης κατοικίας, στην πρώτη κλίμακα και για ποσό δωρεάς 200 χιλ. ευρώ, ο οφειλόμενος φόρος ανέρχεται στις 20.000 ευρώ, δεδομένου του συντελεστή φορολογίας 10%.).
4. Σε κάθε περίπτωση να θυμίσουμε ότι οι φόροι επί χαριστικής αιτίας δεν υφίστανται σε πολλές χώρες (π.χ. Κύπρος).